Ιωάννης Δάκας

               Ο Ιωάννης Δάκας ή Γιάννη-Ντάκας, όπως προφέρονταν το ονομά του στο χωριό μας Κακουσιοί, καταλαμβάνει εξέχουσα θέση στην ιστορία της περιοχής τού Πωγωνίου και όχι μόνο, ως προεστός,  οπλαρχηγός και εθνομάρτυρας.

              Όσα γράφονται παρακάτω για την προσφορά και τον μαρτυρικό θάνατο του ήρωα συγχωριανού μου, προέρχονται από τις ακόλουθες πηγές, τις οποίες παραθέτω κατά χρονολογική σειρά:

              Α) Ένα ανώνυμο χειρόγραφο χρονογράφημα του 1838¹ (γράφτηκε, μάλλον  από κάποιο ιερέα ή δάσκαλο της περιοχής.) Προέρχεται από τα <<ιστορικά τεκμήρια>> του Σ. Κοντονάσιου και δημοσιεύθηκε στη <<ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΠΩΓΩΝΙΟΥ>> τεύχος 709. Το παραθέτω αυτούσιο στη σελ 9.

              Β) <<ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ>> του Π. Αραβαντινού.  Θεωρείται ο σημαντικότερος ιστορικός της Ηπείρου. Ένα χρόνο περίπου μετά από το τραγικό συμβάν, είχε διοριστεί στα Γιάννενα ως διευθυντής του Ελληνικού σχολείου. Στη συνέχεια υπήρξε καθηγητής στη Ζωσιμαία Σχολή.

               Γ) <<ΑΝΕΚΔΟΤΑ ΠΕΡΙ ΗΠΕΙΡΟΥ>> του λόγιου Ν. Τσιγαρά. Ο συγγραφέας δηλώνει, ότι τα αναφερόμενα στη μάχη της Επισκοπής, του τα διηγήθηκε ο ίδιος ο Ιεράρχης Ιωακείμ ο Β΄, όταν ο τελευταίος ήταν Πατριάρχης.

              Περιλήψεις των ανωτέρω συγγραφέων δημοσίευσαν: Ο Ι.Λαμπρίδης στα <<ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΑ ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ-Πωγωνιακά>> το 1886, Γ. Γάγαρης στη <<ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ>> 1894,  Σ. Στούπης, Λεων. Κουτσουμπίνας κ.α.

             Δ) Ένα ανέκδοτο δικαστικό έγγραφο του 1863, στο οποίο περιγράφεται η ακίνητη περιουσία της εκκλησίας του χωριού  Κακουσιοί. Στο έγγραφο, μεταξύ άλλων, αναγράφεται, ότι όταν έγινε η επιδρομή των Τουρκαλβανών στο χωριό, στις δύο Αυγούστου του έτους 183...( Ο τελευταίος αριθμός της χρονολογίας δε διακρίνεται ), πυρπολήθηκε και καταστράφηκε η οικία του Δάκα, στην οποία φυλάσσονταν όλα τα αρχεία της κοινότητας, καθώς και οι τίτλοι των κτημάτων  της εκκλησίας,.         

              Ε) Από την παράδοση. Δηλαδή από παλαιότερους συγγενείς συγχωριανούς μου και κυρίως:  α) Από τη γιαγιά μου Ευανθία Κιτσώνα, η οποία είχε πρόγονο το Μήτρο (Δημήτριο) Μαρίτση  συμπολεμιστή του Δάκα,. β) Από το δάσκαλό και εξάδελφό μου Χρυσόστομο Δελλάρη, απόγονο του Δάκα. Ο τελευταίος κάθε χρόνο μας διηγούνταν τα σχετικά  γεγονότα στο μονοτάξιο σχολείο του χωριού μας και  μια χρονιά είχαμε πάει εκδρομή-επίσκεψη στον τόπο του μαρτυρίου. Επίσης ο εξάδελφός μου Αχιλλέας Βασιλειάδης από την Πωγωνιανή, ο οποίος επισκέπτονταν συχνά το χωριό μας, είχε αναφέρει, ότι ο πατέρας του Λεωνίδας Βασιλειάδης, που ήταν ο γνωστός λόγιος και συγγραφέας, είχε γράψει μονογραφία για τον Δάκα, με πολλές λεπτομέρειες. Αυτές προέρχονταν από τη θυγατέρα του Γεωργίου Δάκα, γιαγιά του λόγιου. Δε μπόρεσα να εξακριβώσω, αν δημοσιεύτηκε κάπου αυτή η μονογραφία.

           Ο συγγραφέας Ν. Υφαντής στο βιβλίο του <<ΤΟ ΔΟΛΟ ΣΤΟ ΠΩΓΩΝΙ>> αφηγείται παρά πολλές λεπτομέρειες για το Δάκα, χωρίς όμως να αναφέρει την προέλευσή τους. Ο Γεώργιος Δάκας, γιος του Εθνομάρτυρα Ιωάννη, είχε ως σύζυγο την Αγγελική κόρη της οικογένειας Ζέρβα από το χωριό Δολό, την ποία νυμφεύθηκε το 1850.Υποθέτω, ότι τα αναφερόμενα σ΄ αυτό το βιβλίο, προέρχονται από την παράδοση του χωριού Δολό, τα οποία όμως, από γενιά σε γενιά, <<εμπλουτίστηκαν>> από τη λαϊκή φαντασία με θρύλους και μύθους.² Δεν υπάρχει άλλωστε ιστορία χωρίς θρύλους. 

----------------------------------------

1. Στο έγγραφο ο Ιωακείμ μνημονεύεται ως:< ο λεγόμενος από Κυζίκου σήμερον>. Αν δεν έγινε μεταγενέστερη παρέμβαση, η σωστή χρονολογία του εγγράφου πρέπει να είναι μεταξύ 1845 – 1860, διότι εκείνη την περίοδο υπήρξε Μητροπολίτης Κυζίκου .

-ποστάλ) με τη φωτογραφία του βουλευτή, ο οποίος υπήρξε και ο τελευταίος φουστανελοφόρος της Βουλής. Τόσο οι Έλληνες όσο και οι Αλβανοί που τον θεωρούν ως μέγα ήρωά τους, αναφέρουν εσφαλμένα στις διαδικτυακές εγκυκλοπαίδειες, σε διάφορα άρθρα  και μονογραφίες, ότι πέθανε το 1880. Κάπου διάβασα, ότι διέμενε στην περιοχή του Θησείου και πέθανε στα τέλη του 19^ου αιώνα. Σε εφημερίδα του 1890 αναφέρεται, ότι συνελήφθη κατά τη διάρκεια επεισοδιακής διαδήλωσης. Επίσης είναι διαπιστωμένο ότι ζούσε τουλάχιστον το 1892. Ο Σουρής στην εφημερίδα του << Ο Ρωμιός >>, το 1892, τον αναφέρει ως ζωντανό, στο ποίημα  <<Χαιρετισμοί>>, με το οποίο σατιρίζει το Δεληγιάννη. Παραθέτω λίγους από τους 340! Στίχους:¹⁴

-- Χαίρε που είσαι το ψωμί της νηστικής αγέλης

     και Βασιλεύς μας θα γενείς κι αν θέλεις κι αν δε θέλεις.

-- Χαίρε οπού τα΄ Ανάκτορα εκ βάθρων θα κινήσομεν

 -- Χαίρε οπού και Αυτοκράτορα θα σε χειροκροτήσομεν.

-- χαίρε που θα τρομάξομεν στην πτήσιν τον Ικάριον   

                     κι΄ αυτόν τον Τσελεπίτσαρην θα δούμε καγκελάριον.

       Επειδή υπάρχουν αρκετές αντιθέσεις μεταξύ των παραπάνω αναφερθέντων, έχω τη γνώμη, με κάθε επιφύλαξη, ότι αν είναι ακριβή όλα τα συμβάντα, δεν θα πρέπει να υπήρξε μόνο ένα άτομο με το όνομα Τσέλιος Πιτσάρης, αλλά τουλάχιστον δύο, ίσως και τρία. Ποιος όμως διέπραξε την αποτρόπαια δολοφονία του Δάκα και των λοιπών στην πηγή Κεφαλοβρύσου;

        Υποθέτω, επαναλαμβάνοντας με κάθε επιφύλαξη, ότι ο πρώτος Τσέλιος Πιτσάρης πρέπει να είναι αυτός πού πέθανε στα Γιάννενα πάμπλουτος και υπερήλικας.  Πρέπει να γεννήθηκε τουλάχιστο20-25 χρόνια νωρίτερα από το 1802. Υπηρέτησε στα ασκέρια του Αλή πασά, αλλά όχι ως σημαντικός βαθμοφόρος. Πιθανόν να έλαβε μέρος στις εκστρατείες κατά των Σουλιωτών, όπως έχει γραφτεί σε ορισμένες ιστοσελίδες. Δηλαδή,  ότι ήταν παρών στην σφαγή των Μποτσαραίων, που έγινε το 1804 στη Μονή Σέλτσου¹⁵ και ότι ο ίδιος το 1792 σκότωσε τον Τούσια Μπότσαρη του Γεωργίου.¹⁵ Πάντως αυτές οι αναφορές δεν εξακριβώθηκαν από την έρευνά μου σε δεκάδες σχετικά συγγράμματα.  Το 1821 όταν οι Οθωμανοί πολιόρκησαν τον Αλή πασά, αρχικά τον υπερασπίστηκε. Στη συνέχεια προσχώρησε στο τουρκικό στράτευμα και  έλαβε μέρος στις μάχες κατά των Ελλήνων, σε όλη τη διάρκεια της επανάστασης. Όπως αναφέρει ο Αραβαντινός υπήρξε πιστός στην Πύλη.¹⁶  Συνεπώς όχι μόνο δε συμμετείχε  στις ανταρσίες των Αλβανών, αλλά έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις εναντίον τους. Υπήρξε στρατιωτικός Διοικητής, και Δερβέναγας, Σκότωσε τον οπλαρχηγό Κουταλίδα το 1838, για να εκδικηθεί το φόνο ενός συγγενή του και το 1854, παρά την ηλικία του, ηγήθηκε πολλών  επιχειρήσεων  στην Ήπειρο, Θεσσαλία και Μακεδονία  εναντίων των Ελλήνων επαναστατών. Όπως προαναφέρθηκε πέθανε το 1863 υπέργηρος, λογικά πάνω από 85ετών και θάφτηκε στο Τεπελένι. Ήταν αιμοδιψής, αλλά δεν είχε κίνητρο για να σκοτώσει το Δάκα.

         Ο δεύτερος  πρέπει να είναι ο Τζελίλ Αγάς, από το Πιτσάρι, ο οποίος γεννήθηκε το 1802. Στρατολογήθηκε, όταν ήταν έφηβος βοσκός στην υπηρεσία του Αλή πασά, όπως γράφουν. Συμμετείχε στα ασκέρια των μισθοφόρων Τουρκαλβανών, που πολέμησαν κατά των Ελλήνων. Δηλαδή δεν είναι απίθανο, να πολέμησαν κατά των Ελλήνων επαναστατών δύο μπουλουκμπασίδες ( σωματάρχες ) με το ίδιο όνομα.

14. Εφημερίδα ΄΄ Ο ΡΩΜΙΟΣ΄΄ φύλλο 375/1892.
15. Βλέπε σχετικές σημειώσεις στο τέλος του παρόντος..
16. Π. Αραβαντινού: Περιγραφή της Ηπείρου. σελ. 28